وعده ها- روند توسعه ناوگان هوايي در بخش غير نـــظامي از 25 فروند به حدود 208 فروند در شرايط كنوني، خودكفايي در اورهال (تعميرات اساسي) برخي هواپيماها نظير بوئينگ 747 و ايرباس، كسب رتبه دهم از ميان 177 كشور فعال صنعت هوانوردي طي بازرسيهاي اخير يوزآپ (كميسيون نظارت بر صنعت هوانوردي بينالمللي) و قرار گرفتن ايران بالاتر از امريكا در اين رقابت جهاني در سال جاري، برخي از دستاوردهاي ناوگان هوايي كشورمان طي چند دهه گذشته با توجه به تحريمهاي استكبار جهاني بهشمار ميآيد كه به سادگي نميتوان از كنار آن گذشت. همچنين در اين رابطه بهعنوان نمونه حضور حدود يكصد فروند انواع هواپيماهاي جديد در ناوگان هوايي طي سال 89-84 در ناوگان هوايي كشورمان حكايت از عزم مسئولان براي بياثرسازي محدوديتهاي تحريم بخش هوايي دارد. از آنجا كه تداوم اين روند بهعنوان يك استراتژي راهبردي مد نظر دولتمردان قرار دارد بر اين اساس خبرنگار روزنامه ایران با كاپيتان رضا نخجواني معاون وزير راه و شهرسازي و رئيس سازمان هواپيمايي كشوري در خصوص مسائل پيرامون حملونقل هوايي گفتوگويي انجام داده است كه در پي ميخوانيد.چندي پيش شما از موافقت بانك مركزي براي تأمين نياز ارزي ايرلاينها خبر داديد، عملياتي شدن اين مسئله در چه مراحلي قرار دارد؟با توجه به سياست دولت براي كنترل- تنظيم بازارعرضه- تقاضاي ارز و مديريت منابع- مصارف ارزي در بخشهاي مختلف اقتصادي از جمله حمل و نقل هوايي با تدوين يك بسته حمايتي براي ايرلاينها توسط سازمان هواپيمايي كشوري، وزير راه و شهرسازي مكاتبات و پيگيريهايي با رئيس كل بانك مركزي داشت كه وي بعد از موافقت، تسريع در اجراي اين موضوع را به معاون ارزي خود ابلاغ كرد.البته تاكنون نيز حدود هشت شركت هواپيمايي براي استفاده از اين سهميه ارزي به بانكهاي عامل نظير بانك كشاورزي معرفي شده است.تخصيص اين سهميه ارزي براساس چه پارامترهايي صورت ميگيرد؟اگرچه برآورد ساعات پروازي ماهانه ايرلاينها يكي از مسائل در اين زمينه به شمار ميآيد اما بانك مركزي نيز موافقت خود را بـراي تأمين 100 درصد نياز ارزي شركتهاي هواپيمايي اعلام كرد. بدين گونه كه اگر نياز ارزي قابل توجيه اقتصادي توسط ايرلاينها ارائه شود، بانك مركزي متعهد شده است كه بدون هيچ محدوديتي در اين زمينه اقدام كند.البته در اين روند مسائلي نظير لحاظ كردن هزينهها بهصورت ارزي با توجه به ساعت مد نظر قرار دارد. بايد در نظر داشت كه در اين رابطه هر شركت هواپيمايي به هر ميزان كه درخواست ارز كند تخصيص صورت نخواهد گرفت و مواردي همچون ناوگان فعال، ميزان تأخيرات، كيفيت ارائه خدمات، نحوه عملكرد در بازار هوايي و خدمترساني به مردم با در نظر گرفتن ميانگين ساعت پروازي براي اختصاص سهميه ارزي مذكور مورد توجه است.همچنين شركتهاي هواپيمايي دولتي با مراجعه مستقيم به بانك مركزي و ساير ايرلاينهاي غيردولتي نيز با معرفي سازمان هواپيمايي كشوري به بانك مركزي و مرتبط شدن با بانك عامل نياز ارزي خود را تأمين ميكنند البته در اين رابطه ايرلاينهاي خصوصي بعد از افتتاح حساب و مراحل رسيدگي به اسناد هزينه پس از دريافت سهميه ارزي خود، بايد نسبت به تسويه ارز دريافتي اقدام كنند.مصارف هزينهاي اين سهميه ارزي توسط ايرلاينها در چه مواردي است؟اگرچه اين مسئله براي تأمين هزينههاي جاري ايرلاينها كه نياز به ارز دارند اعمال ميشود اما براي خريد هواپيما نيز طي مذاكرات انجام شد، معاون ارزي بانك مركزي اعلام كرد در اين زمينه هم محدوديتي وجود ندارد البته در اين روند سازمان هواپيمايي كشوري درخواست ايرلاينها را به بانك مركزي منعكس خواهد كرد كه در كميتهاي اين موارد بررسي و دستور براي تأمين نياز ارزي خريد هواپيما صادر ميشود.با توجه به پيشبينيهاي دولت، قرار بود براساس اهــــــداف برنامه پنجم حدود 4 ميليارد دلار براي توسعه و نوسازي ناوگان هوايي اختصاص يابد كه با تصويب مجلس، با اختصاص حدود يك ميليارد دلار در اين زمينه موافقت شد سرانجام اين موضوع به كجا رسيد؟از آنجا كه اساسنامه صندوق توسعه ملي براساس مصوبه مجلس تأييد شده است در اين زمينه توسط مجلس شرايطي پيشبيني شده كه براي استفاده از منابع مالي صندوق محدوديتهايي مدنظر قرار گرفته است به عنوان نمونه مسئله مذكور براي تأمين اعتبار خريد هواپيما در شرايطي كه ناوگان هوايي كشور با توجه به شرايط تحريم در چند دهه گذشته داشته است را ميتوان مشاهده كرد. البته براي بهبود اين روند سازمان هواپيمايي كشوري پيشنهادهايي را در راستاي اصلاح محدوديتهاي اعمال شده مطرح ساخته كه در صورت حل مسائل مدنظر، شركتهاي هواپيمايي ميتوانند با استفاده از منابع صندوق توسعه ملي براي خريد هواپيماهاي جديد و توسعه ناوگان هوايي اقدام كنند.اگرچه در اين زمينه تسهيل و حل مسائلي كه مرتبط با دولت بود با دستور و موافقت شخص رئيسجمهور مراحل اجرايي را ميگذراند اما برخي موارد منوط به تصميم هيأت امناي صندوق توسعه ملي يا اصلاح قانون بود كه فرايند آن از طريق مقامات مسئول در حال پيگيري است.چه موانعي در مسير اختصاص منابع صندوق توسعه ملي براي خريد هواپيما بود كه اصلاح آن مدنظر سازمان هواپيمايي كشوري قرار گرفت؟در شرايط كنوني با توجه به تحريمهاي ناوگان هوايي، خريد هواپيما از طريق ثبت سفارش امكانپذير نيست، اما در صندوق توسعه ملي نيز خريد هواپيما با روش ثبت سفارش يا گشايش LC (اعتبارات اسنادي) مدنظر قرار گرفته است كه تحقق اين مسائل با محدوديتهاي كنوني صنعت هوايي مطابقت ندارد. بر اين اساس بايد تمهيدات ويژهاي از جمله تدوين و صدور مجوزهاي قانوني براي استفاده بخش هوايي از منابع صندوق توسعه ملي لحاظ شود تا بتوان مسير خريد هواپيما و نوسازي ناوگان هوايي توسط ايرلاينهاي داخلي را هموار ساخت.البته در اين زمينه براي تسهيل دريافت و پرداخت وام به صورت ارزي توسط ايرلاينها، شخص رئيسجمهور دستوراتي صادر كردند كه در مرحله اجرا قرار دارد.براي ساماندهي مسائل مذكور و عملياتي شدن تخصيص اعتبارات صندوق توسعه ملي در راستاي خريد هواپيماهاي جديد چه زماني را پيشبيني ميكنيد؟با توجه به عزم جدي دولت براي تسريع در ساماندهي نوسازي ناوگان هوايي كشـــــور، در صورتي كه موانع قانوني مذكور برطرف شود بطور يقين شركتهاي هواپيمايي با ارائه طرحهاي توجيهي (فني-اقتصادي) ميتوانند بدون محدوديت از منابع صندوق توسعه ملي براي خريد هواپيما استفاده كنند.همچنين بايد به موازات حل مسئله مذكور بسترهاي توسعه فعاليت اقتصادي شركتهاي هواپيمايي نيز فراهم شود. اگر انتظار داريم هواپيماهاي نو و با سن كم در ناوگان هوايي حضور يابند، ضرورت دارد سرمايهگذاري مطلوب صورت گيرد. بر اين اساس به عنوان يك پارامتر افزايش نرخ بليت هواپيما با شرايط كنوني صنعت هوايي براي داشتن توجيه اقتصادي ايرلاينها امري قابل توجه به شمار ميآيد.با توجه به اين موارد پيشبيني ميشود با عملياتيشدن مجموعه اقدامات مذكور در اوايل سال آينده و اجراي مرحله دوم قانون هدفمندسازي يارانه، زمينهاي مناسب براي اقتصادي شدن فعاليتهاي هوايي منطبق با شرايط بازار به وجود آيد، بدين مفهوم كه نرخ تمام شده ايرلاينها با يك سود معقول و منصفانه در قالب واقعيسازي نرخ بليت هواپيما از مسافران دريافت شود.در مجموع به نظر ميآيد با اعمال تدابير مذكور، ايرلاينها خواهند توانست هزينههاي خود را تأمين كنند و چرخه فعاليتهاي اقتصادي صنعت هوايي در سال آينده مثبت باشد، همچنين بستر مناسبي براي توسعه ناوگان هوايي به وجود خواهد آمد.ايرلاينها تاكنون چه درخواستهايي را براي خريد هواپيما ارائه كردهاند و روند نوسازي ناوگان هوايي در سال آينده چگونه خواهد بود؟به عنوان نمونه شركتهاي هواپيمايي از جمله ايراناير، ماهان، آسمان و كيــشاير هر يك با تدوين برنامهاي خريد حدود 15 فروند انواع هواپيماهاي جديد را كه در مجموع حدود 60 فروند برآورد ميشود، براي سال آينده مدنظر قرار دادهاند. همچنين پيشبيني ميشود حداقل توسط ساير ايرلاينها نيز خريد و حضور حداقل 40-30 فروند انواع هواپيماهاي جديد در ناوگان هوايي كشور طي سال آينده جامهعمل پوشد. در اين روند به عنوان نمونه شركت هواپيمايي ايران ايرتور نيز خريد حدود 12 فروند انواع هواپيماهاي ايرباس را براي سال آينده مدنظر قرار داده است. در مجموع، تحقق مسائل مذكور از جمله عملياتي شدن تخصيص اعتبار خريد هواپيما از منابع صندوق توسعه ملي، تحول و انقلابي را براي نوسازي و توسعه ناوگان هوايي در سال آينده به وجود خواهد آورد.از آنجا كه طي دولت نهم و دهم تاكنون روند مناسبي در توسعه ناوگان هوايي صورت گرفته، تداوم اين روند چگونه ادامه خواهد يافت؟اگرچه در حال حاضر 208 فروند انواع هواپيما در ناوگان هوايي كشور (بخش غيرنظامي) در امر جابهجايي مسافران فعاليت ميكنند اما به لحاظ تعداد هواپيما وضعيت مناسب بوده و كسري نداريم. همچنين در اين زمينه ارتقاي كيفيت ناوگان هوايي به عنوان يك برنامه راهبردي مدنظر مسئولان سازمان هواپيمايي كشوري است بدين گونه كه ميانگين عمر ناوگان هوايي از حدود 20 سال كنوني به رقم 10 سال كاهش يابد، البته هدفگذاري برنامه پنجم توسعه در اين رابطه 15 سال است.از آنجا كه خروج هواپيماهاي غيراقتصادي از جمله توپولف طي سال گذشته، يكي از دستاوردهاي قابل توجه دولت در صنعت هوانوردي بود. بر اين اساس با همت بيشتر مسئولان و مسائلي كه به آن پرداخته شد، ميتوان حداقل سالانه متوسط سن 30 فروند هواپيماهاي كنوني ناوگان هوايي را با خروج هواپيماهاي قديمي و فراهم ساختن بسترهاي لازم براي خريد هواپيماهاي جديد توسط ايرلاينهاي مختلف ارتقا داد.اگرچه تحقق اين مسئله به عنوان يك اولويت اساسي و بنيادين مدنظر مسئولان قرار دارد اما در اين روند بايد توسعه ناوگان نيز متناسب با كشش بازار و تقاضا توسط شركتهاي هواپيمايي انجام شود. البته در اين رابطه دولت نيز در حد توان منابع خريد هواپيماهاي جديد توسط ايرلاينها را از مواردي همچون تخصيص اعتبارات صندوق توسعه ملي و منابع ارزي بانك مركزي تأمين خواهد كرد.همچنين در سال جاري علاوه بر حضور بيش از 15 فروند هواپيماي جديد در ناوگان هوايي تاكنون، پيشبيني ميشود اين ميزان به حدود 20 فروند تا پايان سال افزايش يابد. البته در اين روند بطور متوســــــط حدود 16 فروند هواپيماي اجارهاي ايرلاينها تبديل به ملكي شد.با توجه به تكليف قانون برنامه مبني بر آزادسازي قيمت بليت هواپيما از سال 92آمادگي ايرلاينها و بسترهاي موجود را چگونه ارزيابي ميكنيد؟براي اقتصادي ساختن صنعت هوايي نميتوان يك بخش را همچنان دولتي نگه داشت و بخش درآمدي آن را آزاد كرد. اگر قرار است اقتصاد حملونقل هوايي مبتني بر بازار باشد بايد شركتهاي هواپيمايي تمام هزينههاي خود را براساس نرخ واقعي بپردازند و درآمدهايشان نيز بايد واقعي شود. بدينگونه كه مسائل مـــذكور به صورت متعادل صورت گيرد.بنابر اين اگر قرار باشد در ارائه خدمات فرودگاهي، سوخت هواپيما و ساير مسائل مرتبط با ايرلاينها سوبسيدي توسط دولت پرداخت شود، طرح اقتصادي شدن حمل و نقل هوايي مفهوم و جايگاهي ندارد. در مجموع سازمان هواپيمايي كشوري معتقد است كه بايد تمام بخشهاي هزينهاي و درآمدي شركتهاي هواپيمايي واقعي باشد بدينگونه كه درآمدهايشان واقعي شود و ايرلاين ها براساس قيمت تمام شده يك درصدي سود معقول و منصفانه از ارائه خدمات به دست بياورند. بايد پذيرفت اگر اين شرايط محقق شود تمام بخشهاي درگير صنعت هوايي از جمله بخش فرودگاهي – غيرفرودگاهي و شركتهاي هواپيمايي همگي دچار تحول مثبت ميشوند و در پي آن كيفيت سطح خدمات به مسافران هوايي ارتقا مي يابد.چه تدابيري براي افزايش توجيه اقتصادي فعاليت ايرلاين ها مدنظر قرار دارد؟در تحقق ديدگاه مذكور يك نوع اجماع ميان تمام فعالان صنعت هوايي وجود دارد اگرچه در قانون برنامه آزادسازي قيمت بليت در سال 92 هدفگذاري شده است اما در سال آينده نيز به صورت تدريجي با اعمال سياستهايي از جمله شناورسازي و متنوعسازي قيمت بليت هواپيما اجراي برنامههايي مدنظر قرار دارد.همچنين براي تحقق اين مسئله پيشنهادهايي تدوين و به دولت ارائه شده تا مسئولان امر تصميمگيري كنند. البته باتوجه به اجراي فاز دوم هدفمندسازي يارانهها نيز بررسيهايي درخصوص نرخ سوخت و تأثيرات آن در قيمت تمامشده خدمات از جمله بخش هوايي، مراحل اجرايي را ميگذراند. در مجموع بايد مسئولان امر باتوجه به مسائل مذكور تصميمگيري نهايي درخصوص حمل و نقل هوايي را مدنظر قرار دهند تا بتوان بستري مناسب را براي افزايش توجيه اقتصادي فعاليتهاي حمل و نقل هوايي فراهم ساخت. بر اين اساس نكته قابل توجه در آزادسازي نرخ بليت هواپيما، افزايش كيفيت خدماتدهي ايرلاينها به مسافران است.بدين گونه كه شركتهاي هواپيمايي بتوانند خدمات و سرويسهاي متنوعي را با قيمتهاي متناسب ارائه كنند.همچنين در اين زمينه سازمان هواپيمايي كشوري تدوين طرح متنوعسازي نرخ بليت هواپيما با هدف ارتقاي سطح ارائه خدماترساني و طبقهبندي ايرلاينها را مدنظر قرار داد كه به نظر ميآيد حداكثر تا هفته آينده به مقام عالي وزير راه و شهرسازي ارائه شود كه با تصويب ايشان اجراي اين طرح از سال آينده جامه عمل ميپوشد.شاخصهاي اجرايي اين طرح را تشريح بفرماييد.البته در مجموع تمامي فرمولها و ارزيابيها با بهرهگيري از اطلاعات دريافتي ايرلاينها و استفاده از اصول حاكم بينالمللي در اين زمينه مدنظر قرار گرفته است. همچنين در اين روند بحث ستارهدار شدن شركتهاي هواپيمايي انجام خواهد شد، اگرچه در شرايط كنوني براساس طرح مذكور ايرلاينهاي داخلي فاقد ستاره هستند يا حداكثر خواهند توانست سه ستاره دريافت كنند اما پنج ستاره شدن شركتهاي هواپيمايي داخلي، هدف نهايي طرح مذكور است. بايد در نظر داشت كه نحوه سرويسدهي، ساختارهاي فني، عملياتي، ايمني و ميزان سرمايهگذاريها در حوزههاي مذكور براساس قوانين داخلي و بينالمللي سازمان هواپيمايي از جمله پارامترهاي اصلي در تعيين ستارههاي شركتهاي هواپيمايي خواهد بود. همچنين در اين زمينه براي آزادسازي نرخ بليت هوايي نيز متناسب با تعداد ستاره و سطح كيفيت ارائه خدمات، مجوز تعيين نرخ بليت هواپيما به ايرلاينها داده ميشود. البته در مجموع به نظر ميآيد با اجرايي شدن روند پرشتاب نوسازي ناوگان هوايي در سال آينده، اصلاح فرايندهاي داخلي ايرلاينها، آموزش مستمر پرسنل در امر سرويسدهي به مسافران و ارتقاي سطح خدماتدهي، شركتهاي هواپيمايي خواهند توانست ستارههاي بيشتري را توسط سازمان هواپيمايي كشوري دريافت كنند كه تحقق اين مسائل بسترهاي مناسب را براي افزايش توجيه اقتصادي فعاليت ايرلاينها و تسريع در جامه عمل پوشيدن اهداف توسعه پايدار حمل و نقل هوايي كشور به وجود ميآورد.